Có nhân viên đi lắp đặt máy phát điện (MPĐ) phản ánh là sờ vào vỏ máy thấy tê, để bút thử điện vào vỏ máy thấy đỏ, chạm vào dây trung tính bị giật nhẹ, đo điện áp ở dây trung tính thấy có điện tới 100V… Vậy thực chất hiện tượng này là gì, có nguy hiểm không và có phải là sai sót kỹ thuật không?
Máy phát điện bị rò?
Điện giật: Con người bị điện giật khi có dòng điện chạy qua cơ thể. Cảm giác điện giật càng nặng nề khi dòng điện càng lớn:
- 0,6 -1,5mA : bắt đầu thấy ngón tay tê nhẹ .
- 2 – 3mA : ngón tay thấy tê mạnh
- 3 – 7mA : bắp thịt co lại và rung rung
- 8 – 10mA : tay thấy đau và co lại nhưng vẫn cố rút tay ra được
- 20 – 25mA : tay đau và co mạnh, không thể rời khỏi vật có điện
- 50 – 80mA : cơ quan hô hấp bị tê liệt, tim bị kích thích đập mạnh
- 90 – 100mA : tim bị tê liệt hoặc ngừng đập.
Dòng điện qua cơ thể người khi chạm tay vào một vật có điện thế. Do con người có điện trở nên điện thế thấp dưới mức nào đó sẽ không gây ra dòng điện giật nguy hiểm. Các nước khác nhau qui định mức điện áp nguy hiểm khác nhau từ 25V tới 65 V. Tuy nhiên nhiều trường hợp vật có điện thế đo được cao đáng kể (100V như trong câu hỏi) nhưng không gây nguy hiểm tính mạng. Thí dụ các trường hợp rò rỉ điện nhẹ tức là trường hợp nguồn điện thế có nội trở cao. Khi đó nếu dùng vôn kế hoặc bút thử điện đo sẽ thấy có điện thế đáng kể vì các dụng cụ đo này dùng một dòng điện vô cùng nhỏ để đo lường. Như vậy khi chạm tay vào thì chỗ rò rỉ điện này có điện trở cao sẽ sinh ra dòng điện nhỏ không đủ nguy hiểm.
Nối đất: nối đất là dùng dây dẫn điện nối các phần vỏ kim loại của MPĐ và thiết bị điện với các cọc tiếp đất. Có thể nối đất tập trung trong trường hợp diện tích mặt bằng bố trí thiết bị nhỏ, hoặc nối đất mạng lưới trong trường hợp ngược lại. Nối đất đúng kỹ thuật là yêu cầu bắt buộc nhằm tạo ra môi trường làm việc an toàn chống điện giật cho con người, và để tạo điều kiện cho các thiết bị bảo vệ chạm đất hoạt động tốt.
Dây trung tính: là dây nối giữa điểm nối chung (N) của 3 pha điện của máy phát điện với điểm trung tính của phụ tải. Trên lý thuyết nếu dòng điện tiêu thụ của 3 pha cân bằng thì dây trung tính không có dòng điện. Trên thực tế do không bao giờ có chuyện cân bằng tuyệt đối nên dây trung tính bao giờ có cũng dòng điện chạy qua. Dây trung tính của lưới điện hạ áp được nối đất nên về lý thuyết điện thế giữa dây trung tính lưới điện và đất là bằng không. Dây trung tính của MPĐ và các thiết bị điện công nghiệp cũng như dân dụng có thể nối đất hoặc có thể không nối đất tùy theo quan điểm thiết kế.
Dây trung tính cách điện: đây là trường hợp phổ biến trong một phạm vi sử dụng nhỏ và MPĐ Vietgen cũng áp dụng phương pháp này. Ưu điểm là: khi con người chạm vào phần dẫn điện (dây dẫn, cọc nối…) thì chỉ hình thành mạch điện đi qua cơ thể người từ pha có điện qua điểm chạm vào cơ thể, qua mặt đất rất xa tới điểm nối đất của trạm biến áp, theo dây trung tính từ trạm biến áp tới trung tính của MPĐ.
Trường hợp này ít nguy hiểm hơn do điện trở đất trên khoảng cách xa sẽ hạn chế dòng điện đi qua cơ thể. Nhược điểm là: khi một pha điện chạm vỏ (chạm đất) thì không tạo ra dòng ngắn mạch đủ lớn để bộ phận bảo vệ tự động cắt điện. Và như vậy hiện tượng chạm đất này sẽ bị kéo dài lâu và có thể gây ra nguy hiểm cho con người tới gần vùng chạm đất này do điện áp bước.
Dây trung tính nối đất: phương pháp này thường dùng cho một mạng lưới điện rộng lớn. ưu nhược điểm ngược lại với phương pháp nói trên. nghĩa là bảo vệ chạm đất tốt nhưng nhưng nguy hiểm cho con người nếu vô ý chạm vào vật dẫn điện.
Trở lại câu hỏi ta nhận thấy:
- Chạm tay vào vỏ máy thấy giật nhẹ, để bút thử điện thấy đỏ là do: bản thân vỏ máy đó không được nối đất tốt và trên thiết bị có một điểm nào đó bị giảm cách điện hoặc có chi tiết rò rỉ điện xoay chiều tới vỏ (như tụ điện, diode của rơ le, bộ nạp bình, linh kiện điện tử của bộ điều khiển…). Đo bằng bút thử điện sẽ thấy sáng nhưng điện trở rò rỉ lớn ở mức không gây ra dòng điện nguy hiểm qua cơ thể. Tất nhiên sau đó phải tìm hiểu và xử lý triệt để: nối đất đúng kỹ thuật, sấy khô máy, loại bỏ các linh kiện điện tử rò rỉ…
- Chạm tay vào dây trung tính thấy giật nhẹ, đo trung tính với vỏ máy thấy có điện thế cao đáng kể là do: dây trung tính cách điện phải được coi là dây có điện thế so với đất. Dây trung tính này được liên kết trực tiếp với các dây pha, nhưng lại liên kết lỏng lẻo với đất (thông qua nối đất của máy biến áp điện lực). Rất nhiều nguyên nhân như rỏ rỉ cách điện trên 1 pha của phụ tải, tải không cân bằng, tải một pha sẽ làm dây trung tính có điện thế so với đất. Tóm lại không được phép cố ý dùng tay trần sờ mó dây trung tính
(Nguồn Internet)
